Aşağıdaki metni okuyunuz.Metinde kırmızı ile yazılmış sözcükleri dikkatlice inceleyiniz.
Oyun
Burak,okula erken gelmişti.Biraz sonra sınıf arkadaşı Mert’in bahçe kapısından girdiğini gördü.O’na doğru koştu.
- Merhaba Mert,nasılsın?
- İyiyim,ya sen.
- Bende iyiyim.
Onlar kendi aralarında konuşurken,sınıfın diğer öğrencileri de okula gelmeye başlamışlardı.Mert;
- Haydi,kovalamaca oynayalım.
Burak,
- Oynayalım,ama arkadaşları da çağıralım.
- Tamam,onları da çağıralım.
Biraz sonra oyun kurulmuştu.Çocuklar neşe içinde oynuyorlardı.Oyuna o kadar dalmışlardı ki,çalan zil sesini bile duymamışlardı.Yanlarına gelen Metin,
- Arkadaşlar!..Arkadaşlar!..Öğretmen sizi çağırıyor!..dediğinde hepsi de duraklamış,
- Bizi mi çağırıyor?
- Evet…Sizi çağırıyor.
- Neden?
- Sınıflara gireceğiz de ondan.
Metinde,kırmızı ile yazılmış olan ben,sen,bizi,sizi,onlar kişi adları yerine kullanılmış sözcüklerdir.
Cümlede,ismin yerine kullanılan sözcüklere adıl(zamir) denir.
Adıl,isim olmadığı halde ismin yerini tutan sözcüktür.
Adıllar 4 gruba ayrılır.
a) Kişi adılları
b) İşaret adılı
c) Soru adılı
d) Belgisiz adıllar
Kişi Adılları
Ben,sen,o adılları bir tek kişiyi belirten adıllardır.Yani tekil kişi adıllarıdır.
Biz,siz,onlar birden fazla kişi olduğunu belirtirler.Kişi adılları
ben……1.tekil kişi adılı
sen…… 2.tekil kişi adılı
o……… 3.tekil kişi adılı
biz…… 1.çoğul kişi adılı
siz…… 2.çoğul kişi adılı
onlar.. 3.çoğul kişi adılı olarak,adlandırılırlar.
Kişi adılları isim olmadıkları halde ismin yerini tuttukları için,ismin hal eklerini de alırlar.
Örnek:
Ben-beni-bana-bende-benden
İşaret Adılları
Varlık adlarının yerini bu,şu,o,bunlar,şunlar,onlar sözcükleriyle tutan sözcükler,işaret adıllarıdır.
İşaret adılları da ismin hal eklerini alırlar.
Örnek:
Bunlar-bunları-bunlara-bunlarda-bunlardan
Önemli not: O ve Onlar sözcükleri kişi adları yerine kullanıldığında kişi adılı…
Kişi adları dışındaki varlık adları yerine kullanıldığında işaret adılı olarak,adlandırılır.
Soru Adılları:
Varlıkların yerini kim,ne,neden,hangisi gibi sözcüklerle soru yoluyla tutan adıllardır.Soru adılları da ismin hal eklerini alırlar.
Kim –kimi-kime-kimde-kimden
Belgisiz Adıllar:
Varlıkların yerini belli belirsiz tutan sözcüklerdir.
Herkes,bazıları,kimileri,birileri,birçoğu,birkaçınız,başkası…
Belgisiz adıllarda ismin hal eklerini alırlar
Başkası,başkasını-başkasına-başkasında-başkasından
Mehmet Soyöz
|